MTF tablo nedir nasıl okunur?

Lenslerin potansiyel performansları hakkında teknik bilgiler veren tablolara MTF tablolar adı verilir. Birçok lens, üreticileri tarafından MTF tabloları ile satışa sunulmaktadır. Lensleri satın almadan önce MTF tabloları incelemek, satın alma öncesi karar vermenizde size yardımcı olabilir. Bu tablolar ilk bakışta çok karışık görünseler de, temel teknikleri öğrendiğinizde tabloları yorumlamak hiç de zor olmayacaktır. Zaman kaybetmeden makalemize teknik bilgileri hatırlayarak başlayalım.

1) Kontrast ve çözünürlük (Contrast and Resolution)

MTF tabloları hakkında konuşmaya başlamadan önce makalede sıkça karşılaşacağınız kontrast ve çözünürlük kavramlarına bir göz atmakta fayda var. Kontrast birçok fotoğrafçı için Photoshop ya da Lightroom programlarında renkler arasındaki zıtlığı kuvvetlendirmek için kullanılan bir araçtır. Çözünürlük ise görüntü algılayıcısı ya da fotoğrafın piksel cinsinden büyüklüğü olarak bilinir. Bu iki kavram birbiri ile ilgili gibi görünmese de sıkı bir ilişki içindedir. Optik dünyasında çözünürlük, bir lensin aktarabildiği kaliteli detaylar iken (ayni zamanda mikro zıtlık olarak da bilinir), kontrast ise lensin farklı renk yoğunluklarını birbirinden ayırabilme kabiliyetidir. Kontrast yoğunluğu düştüğünde siyah ve beyaz ayrıntılar griye dönüşür ve ayırt edilebilirlik seviyesi de düşer.

Aşağıdaki örneği inceleyiniz.

Sol üst kutu içindeki yazıyı kolaylıkla okuyabilirsiniz çünkü burada yüksek bir kontrast değeri ve siyah ile beyaz arasında net bir fark vardır. Sol alt kutuda arka plan gri, yazı ise açık siyah yapılmıştır. Burada arka plan ile yazıyı birbirinden ayırmak biraz daha güç hale gelmesine rağmen, yazının büyük olması hala kenarları seçebilmemize imkân vermektedir. Sağ taraftaki kutular 400% oranında daha küçüktür. Sağ üst yazı yüksek kontrast ve yüksek çözünürlük değerleri sayesinde kolaylıkla okunabilmekteyken, sağ alt kutudaki yazı çok dikkatli bakılmadan okunamaz hale gelmiştir. Bu yazıyı okuyabildiğinizi düşünüyorsanız, kutuda “Reading is Easy” yerine “Bead1ng is bald” yazmaktadır. Buradan çıkaracağımız sonuç şu olmalıdır ki, kontrast ve çözünürlük aynı derecede önemli iki kavramdır. Bir lens yüksek çözünürlüklü olsa bile düşük kontrast değerlerine sahip olabilir ya da yüksek kontrasta rağmen düşük çözünürlük üretebilir. İyi bir lens çözünürlükle doğru orantılı kaliteli detaylar üretirken, bu detayları ayırt edilebilir hale getirecek yüksek kontrast değerleri de sunmalıdır. Aşağıdaki üç farklı senaryoyu inceleyin.

İlk resim nispeten yüksek çözünürlüklü olduğu halde oldukça düşük kontrasta sahiptir (resim durumu açıklayabilmek adına biraz abartılmıştır). Balıkçılın üstünde bir miktar detay izlenebilmektedir ancak düşük kontrast, renklerin ve gölgelerin ayırt edilebilmesini güçleştirmektedir. Kısaca, lens yeterli çözünürlüğü sağladığı halde yetersiz bir kontrast değeri üretebilmiştir. Ortadaki resim yeteri kadar kontrasta sahip olduğu halde düşük çözünürlükten dolayı bulanık ve az detayla izlenebilmektedir. Sağdaki resim ise hem iyi bir kontrast hem de iyi bir çözünürlük değerine sahiptir ve üç resim arasında en keskin karedir ve en çok detayı içermektedir.

2) Keskinlik

Keskinlik göreceli bir kavramdır demek yanlış olmayacaktır. Birine keskin görünen resim bir başkasına keskin görünmeyebilir. Bu sebeple markalar ve modelleri arasında hangilerinin daha keskin olduğuna dair sonu gelmez bir tartışma vardır. Örneğin; Nikon 200-400mm F/4G lens 2X bir adaptör ile kullanıldığında bende soft (“keskin olmayan” ifadesi yerine kullandığım bir kelime) bir etki bırakırken başkası bunun tam tersini düşünebilir. Fotoğrafçılar zaman zaman keskin fotoğraf elde etmek uğruna gereğinden fazla PP (“post processing”, fotoğrafın fotoğraf isleme araçları ile düzenlenmesi) uygularlar.

3) Keskinlik ve Çözünürlük

Keskinlik kavramının göreceli tarafını bir kenara bırakıp daha objektif olmak gerekirse iki temel unsuru irdelememiz gerekir; akutans (keskinlik) ve çözünürlük. Keskinlik ve çözünürlük netlik algısını eşit olarak etkiler ve bu anlamda önemlidir. Daha önce bahsedildiği gibi çözünürlük, lensin kameranın algılayıcısı üzerine aktarabildiği detay miktarıdır. Öte yandan akutans (keskinlik), detay miktarından ziyade kenarlar (edges) arasındaki geçişlerin belirgin olmasıdır. Akutans, kamera keskinlik ayarları ya da resim düzenleme araçları ile artırılabilir fakat çözünürlük değiştirilemez. Düşük çözünürlük ile kaydedilmiş bir fotoğraf daha yüksek çözünürlüklü yapılamaz. Çok bulanık çekilmiş bir fotoğraf da ayni şekilde sonradan çok keskin hale getirilemez.

Aşağıdaki örneği inceleyin.

İlk örnekte yüksek çözünürlük ve düşük keskinlik değerleri var. Kenarlar (edges) arası geçişler net değil. Bu da fotoğrafı biraz soft (yumuşak) yapıyor. İkinci fotoğrafta aşırı keskinlik ve düşük çözünürlük var. Dolayısıyla detaylarda azalma var. Üçüncü karede ise yüksek çözünürlük ve keskinlik bir aradadır. En fazla detay ve keskinlik bu karede görülmektedir. Üçüncü örnek bize, keskinlik kavramının akutans ve çözünürlüğün birlikte olmasına bağlı olduğunu gösteriyor.
Buraya kadar kontrast, çözünürlük ve akutans kavramları kabaca anlaşılmış olmalıdır. Bu üç kavramın birlikteliği ile net, keskin bir kare elde edilebilir.

   4) MTF nedir?

Keskinlik göreceli bir kavram dediğimize göre lenslerin performansını sadece çekilen fotoğraflardaki detay miktarına göre değerlendiremeyiz. Yukarıda da belirtildiği gibi iyi fotoğraf algımızı birçok faktör etkiler. Bu nedenle üreticiler daha objektif değerlendirmeler yapabilmek için laboratuvar ortamında bilgisayar simülasyonları ile birtakım ölçümler yaparlar. Bu ölçümleme tekniklerine “Modulation Transfer Function”(MTF) adı verilir. Hiçbir lens ışık aktarımında kusursuz olmadığı için MTF tabloları, kontrast ve çözünürlük kaybı ölçümlerinde çok faydalı olabilir. Burada akutanstan bahsetmeyeceğiz; bundan ziyade lenslerin aktarabildiği en fazla detay ve kontrast değerleri bizim esas konularımız olacak.
Bugün birçok MTF grafiği bilgisayar destekli ölçümlerle oluşturulur. Lenslerin performansları ve verimleri MTF grafikleri aracılığı ile son kullanıcılara aktarılır.
MTF grafiklerinin avantajlarından biri tek bir tabloda birçok test sonucunun gösterilebilmesidir.

MTF tabloları aşağıdaki ölçümlerden birkaçını ya da tamamını içerebilir:

1. Lens çözünürlüğü (En geniş diyaframdan başlayarak, merkezden en köşe notalara kadar)
2. Lens kontrastı (En geniş diyaframdan başlayarak, merkezden en köşe noktalara kadar)
3. Astigmatlık ve yanal kromatik sapınç (Chromatic Aberration/CA)
4. Alan eğriliği (Field Curvature)
5. Odak Kayması (focus shift)

Buradaki ölçümler lensin performansı hakkında bir fikir verebilir. Aynı üretici tarafından piyasaya sürülmüş farklı lensler arasında çözünürlük ve kontrast karşılaştırmaları yapılabilir ancak farklı üreticilerin farklı ölçüm teknikleri olabileceği için MTF grafikler ile markalar arası karşılaştırma yapmak sağlıklı sonuç vermeyebilir.

Ayrıca aşağıdaki değerler MTF grafiklerinde yer almaz.

• Bükülme (distortion)
• Boylamsal kromatik sapınç (Longitudinal Chromatic Aberration)
• Kenar kararmaları (vinyet)
• Mercek parlaması (lens flare)
• Kapsadığı renk skalası (Gamut)

MTF grafikler yararlı bilgiler içermesine karşın bir lensin performansını bütünüyle ortaya koyacak kadar kapsamlı değildir. Birçok üretici firma MTF grafiklerin mevcut haliyle yeterli olduğuna ve yukarıda belirtilen kusurların testlerde yer almasının gerekli olmadığına karar vermişlerdir. Şunu da belirtmekte fayda vardır; telefoto lenslerin (zum lensler) en kısa ve en uzun odakları dışındaki odak uzaklıkları (focal lenghts) MTF tablolarda yer almaz. Örnek olarak, 70-200mm bir lenste sadece 70mm ve 200mm odaklar değerlendirmeye tabi tutulur. Bu yüzden MTF grafiklerin içerdiği testler dışında, yukarıda sayılan lens kurularını da göz önünde bulundurmak gerekir.

5) MTF tablolar nasıl hazırlanır?

MTF tabloların nasıl oluşturulduğuna bir göz atalım. Bildiğiniz gibi lenslerin merkezleri ile kenarları arasında çözünürlük ve kontrast açısından büyük farklar oluşur. Merkezde çok kaliteli görüntüler oluşurken, kenarlara doğru birtakım kusurlar ortaya çıkar. Genellikle çok pahalı lenslerde dahi, kenarlara gidildikçe optik kusurların oluşması önlemeyen bir durumdur. Dolayısıyla bir lensin sadece bir noktasını değerlendirmeye tabi tutmak bize sınırlı bir fikir verecektir. MTF grafikler lenslerin merkezlerinden en üç kenarlarına kadar bütün ölçümleri içerir. Nikon tarafından sağlanan aşağıdaki grafikte farklı noktaların ölçümleri izlenebilir.

Yukarıdaki örnek 24X36mm FF FX sensörün merkezden 5mm, 10mm, 15mm ve 20mm uzaklıktaki örnekleridir. Crop faktörlü bir sensörde Nikon merkezden 3mm, 6mm, 9mm ve 12mm mesafedeki noktaları baz almaktadır çünkü bu sensor FF sensöre göre daha küçüktür.
Lenslerin performans değerlendirmesi genellikle beyaz zemin üzerine çizili siyah düz çizgilerle yapılır. İkili kalın çizgi grupları mm başına 10 adet olup kontrast ölçmek için kullanılır. İnce çizgiler ise çözünürlük ölçümünde yer alır ve mm başına 30 adettir. Nikon‘un kullandığı aşağıdaki grafiği inceleyin.

Grafikte görüldüğü gibi kırmızı çizgiler faklı aralıklarla yerleştirilerek kontrast ve çözünürlük ölçümünde kullanılmıştır. Çizgiler stratejik olarak iki farklı açıda yerleştirilmiştir. Birinci grup çizgi lensin yarıçapına paralel olarak ve lensin merkezini gösterecek şekilde (sagittal), ikinci grup çizgi ise zıt istikamette (meridional) yerleştirilmiştir. Bunun bir sebebi vardır. Bazı marka ya da modeller bir yönde çok iyi görüntüler üretebilirken aksi yönde bunu başaramamaktadır. MTF grafiklerde her iki ölçüm de gösterilir ve bu ölçümler bize lenslerin astigmatizm oranlarini değerlendirmemizde yardımcı olur.
Sagittal ve meridional çizgilerin uygun aralıklarla yerleştirildiği bir grafik bize merkezden uzaklaştıkça çözünürlük ve kontrast değerlerinin nasıl değiştiğini gösterir. Mükemmel bir lens bize iyi bir kontrast değeriyle, mm başına 30 sagittal ve meridional çizginin kenarlarını net bir bicimde ayırt etme imkânı verir. Öte yandan, düşük çözünürlüklü bir lens ise düşük kontrast değeri ile beraber çizgilerin ve renklerin birbirinden ayırt edilebilmesini güçleştirir ve bazen de imkânsız hale getirir. Aşağıdaki grafiği inceleyin. Kontrast ve çözünürlüğün azalması ve tamamen kaybolması ile en son kare düz gri bir şekil almıştır.

En solda, çizgiler kolaylıkla ayırt edilebilir durumdadır. Böyle resim üreten bir lens kusursuzdur ve maalesef mevcut değildir. Her zaman bir miktar bulanıklık oluşur. Yukarıdaki karelerde sağa doğru durum daha kötüleşmiştir. Özellikle lenslerin merkezinden uzaklaştıkça ikinci, üçüncü hatta dördüncü kareye benzer durumlar ortaya çıkar.
Sunu da belirtmekte fayda vardır ki aynı test mm başına 10 çizgi ile uygulandığında günümüzdeki en kötü lensler bile bu çizgileri birbirinden ayıracak kadar kontrast üretmektedir. 30 çizgi/mm aşılması çok daha zor bir test olarak değerlendirilebilir.

6) MTF tablosu nasıl okunur?

Buraya kadar çizgi gruplarının nasıl yerleştirildiğini ve nasıl test edildiğini öğrendik. Şimdi tipik bir MTF tablosunun nasıl yorumlanacağına bakalım. Şunu unutmayın ki her üretici MTF tablolarını kendi kriterleri ile oluşturur ve bu tablolar için standart bir yorumlama tekniği yoktur. Aşağıdaki grafiklerde marka incelemesi yapılmadan önce genel bir değerlendirme yapılacaktır.

Eğrileri incelemeden önce X ve Y aksislerinin ne ifade ettigine bakalım. Yukarıdaki grafikte boş bir Nikon MTF tablosu görülmektedir. X aksisi (yatay) lensin merkezinden kenarlara doğru olan mesafeyi gösterir. 0 lensin merkezini gösterir, 5, 10, 15, 20 ise mm cinsinden FF (Full frame/tam kare) bir sensörün merkezine olan uzaklıktır. Birçok üretici genellikle aynı aralıkta ölçüm yapar. Ancak durum FF olmayan sensörler için farklıdır. Eğer yukarıdaki tablo bir Nikon APS-C sensör olsaydı mesafeler 0, 3, 6,9 ve 12 mm olacaktı. Canon’un APS-C sensör için kullandığı aralıklar 0, 5, 10 ve 13 mm’dir.
Y aksisi (dikey) ise bir lensin aktarabildiği ışık miktarını gösterir. Yüzdelik değerler vermek yerine 0’dan 1’e kadar kadar numaralandırma yapılmıştır. Her 0.1’lik yatay bir çizgi 10% luk bir değere karşılık gelir. Örn: 0.1=10% iken 0.7=70%’tir.
5’inci bölümden hatırlayacağınız gibi 1 mm içindeki 30’lu gruplar çözünürlük için, 10’lu gruplar ise kontrast testi için kullanılmaktaydı. Tipik bir MTF grafiğinde kontrast ve çözünürlük eğrilerini görebilirsiniz. Mükemmel bir lens aşağıdaki tabloda görüldüğü gibi en merkezden en uç kenarına kadar düz bir çizgiye sahip olurdu (kontrast ya da çözünürlük kaybı olmazdı).

Bu örnekte, mavi renk kontrastı ifade ederken kırmızı renk çözünürlüğü göstermektedir. İki çizgi de tablolunun üstünde hiç değer kaybetmeden sonuna kadar uzamıştır. Biliyoruz ki böyle bir lensin olması mümkün değildir. Aşağıda daha gerçekçi bir grafik yer almaktadır.

Yukarıdaki grafikte kırmızı renk kontrastı ifade ediyor farz edersek, görüldüğü gibi lensin merkezinde yüksek bir kontrast oranı varken biraz daha kenarda kontrast kaybı başlamış ve en uç kenarda ise hızlı bir şekilde düşmüştür. Mavi rengi de çözünürlük olarak alırsak, yine aynı şekilde lensin merkezinde net bir görüntü oluşurken kenarlara doğru bu netlik kaybolmuştur. Başka bir ifadeyle, herhangi bir diyafram aralığında çektiğiniz bir fotoğraf merkezde kontrast ve çözünürlük açısından oldukça başarılı iken en uç kenarlarda büyük kayıplar yaşanır.
Akla şu soru gelebilir; “Peki bir lens için hangi değerler iyi, hangi değerler kötüdür?”. Genel olarak MTF grafiklerdeki kontrast değerleri çözünürlük değerlerinden yüksektir. Denebilir ki, kontrast eğrileri için, 0.9’ dan büyük her değer mükemmeldir, 0.7 ile 0.9 arası çok iyidir, 0.5 ile 0.7 arası ortalamadır ve 0.5’ten küçük değerler kötüdür. Çözünürlük değerlendirmesi için ise “Kişiden kişiye değişkenlik gösterir” ifadesi yanlış olmayacaktır.
Yukarıdaki tablo açıklayıcı olması maksadıyla oldukça basit tutulmuştur. Tipik bir MTF tablosu aşağıdaki örnekteki gibi en az 4 değer içerir.

Yukarıdaki tablo daha ayrıntılıdır ve daha fazla bilgi edinilebilir. Tabloyu inceleyerek aşağıdaki sonuçlara ulaşılabilir:

• Yatay ve dikey 30’ar çizgiden oluşan grupların merkezden kenarlara çözünürlüğü,
• Yatay ve dikey 10’ar çizgiden oluşan grupların merkezden kenarlara kadar kontrast değerleri,
• Astigmatizm ve yanal renk sapması (kromatik sapınç)
• Alan bükülmesi (Field Curvature)

Eğer yukarıdaki tabloyu bir önceki ile karşılaştırırsanız bu tablodaki lensin daha iyi bir performansa sahip olduğunu söyleyebilirsiniz. Hem kontrast (kırmızı çizgiler) hem de çözünürlük (mavi çizgiler) kenarlara kadar bir önceki tablodaki lensten daha iyi bir performans ortaya koymuştur. En kenarlarda çözünürlük büyük oranda düşmüş olmasına rağmen kontrast hala makul düzeydedir. Tabloda kesiksiz çizgilerin yanında kesikli çizgiler de yer almaktadır. Bu tablodaki senaryoya bakacak olursak, lensin merkezinde kesikli ve kesiksiz çizgiler birbirine yakındır. Burada astigmatizm yok denecek kadar azdır. Grafiğin ortasında çizgiler birbirinden daha fazla ayrılmıştır. Burada astigmatizmin  daha fazla olduğunu söyleyebiliriz.

Bazı üreticiler kesikli ve kesiksiz çizgilerin birbirine yakın olması ile kaliteli bokeh arasında bir ilişki kurar. Sadece MTF grafiğine bakıp bokeh kalitesi hakkında bir yargıya varmak doğru olmayabilir çünkü lenslerin diyafram bıçak sayısı, diyafram açıklığı, optik malzemesinin kalitesi  vs. gibi başka etkenler bokeh (bulanıklık efekti) üzerinde etkilidir. Kesikli, kesiksiz çizgilerin birbirine yakın olması, astigmatizmin ve yanal kromatik sapmanın asgari olması anlamına gelir.

Son grafikte eğriler aşağı yönlü hareket etmektedir ve “Typical Lens” grafiğindeki gibi hem aşağı hem de yukarı yönlü bir hareket yoktur. Bu bilgiden hareketle, bu MTF grafiğindeki lensin “wavy field curvature” (dalgasal eğrilik) üretmediğini söyleyebiliriz.

Aşağıdaki örneklerde bazı üreticilerin MTF grafikleri verilmiştir.

6.1) Nikon MTF tablolarını yorumlama

Nikon bir süredir ürettiği her lens için MTF tablolar sunmaktadır. Bazı çok eski Nikkor modeller için MTF incelemeler bulunmayabilir. Nikon MTF tablolar aşağıdaki bilgileri içerir.

• Lensin en açık diyaframdaki performansı
• Lensin en kısa ve en uzun odaktaki performansı
• 1o çizgi/mm ve 30cizgi/mm başına dikey ve yatay çizgilerin kontrast ve çözünürlük değerleri
• Astigmatizm ve yanal kromatik sapma (CA/Chromatic aberration/renk sapması)
• Alan eğriliği

Canon ve diğer markaların aksine Nikon tarafından sağlanmayan test  f/8 diyaframdaki lens performansıdır. Zum lenslerin en kısa ve en uzun odak performansları ölçüldüğü için ara değerler değerlendirme dışıdır. Yani bir Nikon 18-300 tele lensin MTF tablosu sadece 18mm ve 300mm odak uzaklık performanslarını gösterecektir.

Aşağıda AF-S Nikkor 50mm f/1.8G’nin MTF tablosunu görülmektedir.

Tabloda görüldüğü gibi AF-S Nikkor 50mm f/1.8G 1.8 diyaframda lens merkezinde oldukça iyi çözünürlük ve kontrast değerleri sergilemektedir. Çözünürlük  kenarlara doğru büyük ölçüde düşmüştür. Ayrıca çizgiler aşağı yönlü bir süreklilik göstermiştir, herhangi yukarı yönlü keskin bir hareket yoktur. Dalgasal alan eğriliğinin (wavy field curvature) oluşmadığı söylenebilir. Kontrast eğrileri (kırmızı) en uç kenarlarda birbirinden ayrılmışken çözünürlük eğrileri (mavi) tutarlılık göstererek birbirine yakın kalmıştır. Bu bilgiden hareketle  lensin büyük bir astigmatizm ya da renk sapması probleminin olmadığı söylenebilir.

Bu tip bir değerlendirme MTF tablolarının kısa bir incelemesiyle yapılabilir. Fakat tekrar etmekte fayda var, aynı lensin farklı diyafram açıklıkları lensin MTF tablosu içeriğinde yer almaz.

6.2) Canon MTF tablolarını yorumlama

Tipik bir Nikon lenste olduğu gibi yeni üretim Canon lenslerde de MTF grafikleri piyasaya sunulur. Ancak Canon’un kullandığı teknik Nikon’dan biraz farklıdır. Canon ayni zamanda lenslerinin f/8 diyafram performanslarını da grafiklere dâhil eder. Aşağıda Canon’un MTF grafiklerinden elde edilebilecek bilgiler sunulmuştur.

• Lensin en açık ve f/8 diyaframdaki performansı
• Lensin en kısa ve en uzun odaktaki performansı
• 1o çizgi/mm ve 30cizgi/mm başına dikey ve yatay çizgilerin kontrast ve çözünürlük değerleri
• Astigmatizm ve yanal kromatik sapma (CA/Chromatic aberration/renk sapması)
• Alan eğriliği
• Odak kayması

f/8 diyafram değerlendirmesi dışındaki göstergeler hemen hemen aynıdır. Aşağıdaki grafik Canon EF 50mm f/1.8 II’ye aittir.

Tablo Nikon’unkinden daha karışık görünüyor fakat daha fazla bilgi sağlamaktadır. Kalın çizgiler (10cizgi/mm) kontrast değerlerini simgelerken, daha ince çizgiler (30cigzi/mm)  çözünürlük testlerini gösterir. Siyah çizgiler en geniş diyafram değerleridir ve mavi çizgiler f/8 diyafram değeri için kullanılmıştır. Kesiksiz, sürekli çizgiler yanal, kesikli çizgiler ise dikey çizgi gruplarının ölçümlerini gösterir. Bu göstergeler ışığında lensin performansını değerlendirmeye tabi tutalım. Önce bu lensin en açık diyaframı olan f/1.8 de kontrast ve çözünürlük değerlerini gösteren siyah çizgilere bakalım. Lensin merkezinde kontrast çok iyi görünüyor fakat uç kenarlara doğru kaybolmuş. Çözünürlük ise yine merkez de ortalama bir değerde iken, kenarlara gidildikçe büyük oranda düşmüştür. Kesikli ve düz çizgiler merkezde birbirine yakınken, kenarlarda epeyce ayrılmışlar ki bu da renk sapması ve astigmatizmin oluştuğunu gösteriyor. Az bir miktar alan eğriliği görülüyor fakat küçük bir PP (post processing) işlem ile düzeltilebilir.

f/8 diyaframda performans büyük oranda artmıştır. Kontrast merkezden kenarlara kadar mükemmel görünüyor. Aynı şekilde çözünürlük de oldukça tatmin edici ancak bir miktar dalgasal alan eğriliği (wavy field curvature)  söz konusu olmuştur. Dikey (meridonial) çözünürlük kararlılık göstermiş fakat yatay çözünürlük 17mm’de büyük bir kayıp yaşamıştır. Bu bölgede renk sapması ve astigmatizm gözlenmektedir. Canon geniş ve dar diyafram değerlerini gösterdiği için odak kayması değerlendirmesi de yapmak mümkündür. Eğer diyafram kısıldığında netlik merkezden başka yere kayıyorsa, odak kayması probleminden bahsedilebilir.

Yukarıdaki grafiklere göre, en açık diyafram değerlerinde Canon, Nikon’dan daha kötü bir performans ortaya koymuştur. Ancak hemen bir sonuca ulaşmak yanıltıcı olabilir çünkü lens üreticilerinin sağladığı MTF tablolarında bir standart yoktur. Yani bu grafikler aracılığı ile üreticiler arasında değerlendirme yapmak yerine üreticilerin kendi lensleri arasında değerlendirme yapmak daha mantıklı olacaktır.

 6.3) Zeiss MTF tablolarını yorumlama

Zeiss lenslerin MTF grafikleri aşağıdaki testleri içerir.

• Lensin en açık ve daha kısık diyaframdaki performansı (kısık diyafram değeri lensten lense değişiklik gösterir)
• Lensin en kısa ve en uzun odaktaki performansı
• 10, 20 ve 40 çizgi/mm başına dikey ve yatay çizgilerin kontrast ve çözünürlük değerleri
• Astigmatizm ve yanal kromatik sapma (CA/Chromatic aberration/renk sapması)
• Alan eğriliği
• Odak kayması

Zeiss ile Canon/Nikon arasındaki en büyük fark Zeiss’in ölçümlerini 10, 20 ve 40 çizgi/mm gruplarla yapmasıdır. 40cizgi/mm 30cizgi/mm’ye göre daha iyi bir ölçme kriteridir. Zeiss’in en geniş diyaframın dışında, daha kısık diyaframlar için de test sonuçları sağlaması, MTF tablolarının daha fazla bilgi içermesi anlamına gelir. Yani 2 farklı diyaframda 3 farklı çizgi grubunun kontrast ve çözünürlük değerleri toplamda 12 farklı eğri ile ifade edilir. Zeiss bu 12 eğriyi ayni tabloda gösterip karışıklığa sebep olmaktansa, 2 ayrı diyafram için 2 ayrı tablo kullanır. Ayrıca değerler dikey eksende 0-1 aralığı yerine yüzdelik sayılar ile ifade edilir.

Aşağıdaki tabloda Zeiss Planar T* 50mm f/1.4’ün MTF tablosu görülmektedir.

Soldaki tabloda f/1.4 ve sağdaki tabloda f/4.0 diyaframdaki değerler görülmektedir. Eğrilerin hepsi aynı renk ve kalınlıktadır. Bu yüzden her zaman, en üstteki eğrilerin 10çizgi/mm kontrast değerleri ve alttaki iki eğrinin sırasıyla 20çizgi/mm ve 40çizgi/mm çözünürlük değerleri olduğunu farz edebilirsiniz. F/1.4 testlerine bakarak kontrastın merkezde mükemmel olduğu fakat kenarlara doğru sürekli olarak azaldığı söylenebilir. Çözünürlük 17mm’ye kadar hemen hemen aynı kalmış ancak buradan sonra bir miktar alan eğriliğine (wavy field curvature) sebep olarak hızlı bir değer kaybına uğramıştır. Lensin ortasına kadar kesikli ve kesiksiz çizgiler birbirine yakındır. Bu bölgeden sonra çizgilerde ayrılmalar gözlenmektedir ve renk sapması ile astigmatizmden söz edilebilir.

F/4.0 diyaframda hem kontrast hem de çözünürlükte büyük artış görülmektedir. Kontrast bütün kare boyunca mükemmel görünmektedir. Çözünürlük merkezden orta bölüme doğru artış göstermektedir ki burada odak kayması probleminden bahsedilebilir. 17mm civarında ise küçük bir miktar alan eğriliği oluşmuştur. Kesikli ve kesiksiz çizgiler birlikte hareket ettiği için renk sapması ve astigmatizm gözlenmemektedir.

3 farklı üretici de MTF tablolarını farklı şekillerde oluşturmaktadır. Bir başka örnek vermek gerekirse; Lecia 5, 10, 20, 40çizgi/mm ile ölçüm yapar.

7) Karşılaştırmalı optik testler ve MTF simülasyon

Üreticiler lensleri test ederken kameraların özelliklerini dikkate almazlar. Çünkü kamera teknolojileri hızlı bir şekilde değişmektedir, kamera çözünürlükleri vs. artmaktadır. Düşünün ki 10 yıl öncesinin kamerası olan 6 MP Nikon D70 ile yapılacak bir MTF grafiği bugün 36 MP çözünürlüklü Nikon D800E’nin yanında nasıl görünürdü?

Şu gerçek doğru bir şekilde anlaşılmalıdır; belli bir kamera ile test edilen lensin test sonuçları o kamera ile sınırlıdır. Başka bir kamera ile test yapılıp sonuçların karşılaştırılması anlamsız olacaktır.

Lens testleri genellikle laboratuvar ortamında teorik olarak yapılır ve gerçek dünyadaki potansiyel performansları MTF tablolara yansıtılır. Zeiss, Schneider ve Leica gibi az sayıda üretici dışındaki çoğu marka, gerçek dünya testleri yapmamaktadır.  Aynı model bir lensin kopyaları arasında da farklılıklar görülebilmektedir. Dolayısıyla, “Benim Canon 70-200 F2.8 IS keskin çıktı”, “Benim ki biraz soft çıktı” gibi diyaloglar ile karşılaşmanız mümkündür.   Teknolojideki son gelişmeler bu tip farklılıkları en aza indirse de halen kat edilmesi gereken yol var gibi görünmektedir. Tahmin edeceğiniz gibi MTF grafikler size en iyi lens kopyalarıyla, en uygun koşullarda alınabilecek en mükemmel sonuçları gösterir. Dolayısıyla, MTF tablolarda gösterilen değerler optimum değerler olup büyük olasılıkla son kullanıcıların hiç göremeyeceği sonuçlardır.

Buraya kadar MTF grafiklerin tamamen yararsız olduğu sonucu çıkarılmamalıdır. Aynı üreticinin farklı lensleri hakkında bir yargıya varmak için hala bu grafikler son derece yararlı olabilir. Aksi takdirde kullanmak istediğiniz bütün lensleri alıp tek tek denemek zorunda kalabilirdiniz. Kimsenin buna ne zamanı ne de bütçesi yeter.

Yazı herkesin anlayabilmesi için basit bir dille yazılmıştır. Teşekkür, eleştiri ya da önerilerinizi yazının yorum kısmına yazabilirsiniz.

Yazının orijinali https://photographylife.com/how-to-read-mtf-charts adresinde yayınlanmıştır.

Çeviren Hasan Destici

Herkese mutlu günler.